ortopeda dr n. med. Mariusz Radecki
Osteotomia jest zabiegiem wykonywanym na tkance kostnej, polegającym na operacyjnym przywróceniu prawidłowej osi mechanicznej kończyny dolnej. Ze względu na poziom jej wykonania w okolicy stawu kolanowego wyróżniamy osteotomię dalszej nasady kości udowej (DFO) oraz wysoką osteotomię kości piszczelowej (HTO), która jest aktualnie najczęściej wykonywanym tego typu zabiegiem. Osteotomia jest procedurą, która przy odpowiedniej kwalifikacji i precyzji przeprowadzenia, umożliwia odsunięcie w czasie zabiegu endoprotezoplastyki, nie wprowadzając jednocześnie żadnych ograniczeń codziennego funkcjonowania.
Galeria - Osteotomia kolanaGłównym wskazaniem do zabiegu osteotomii jest jednoprzedziałowa choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego przebiegająca z zaburzeniem osi mechanicznej kończyny. Procedura jest poprzedzona dokładnymi pomiarami wartości odpowiednich kątów, przy użyciu tzw. posturalnych zdjęć rentgenowskich, niezbędnych do prawidłowej oceny osi mechanicznej kończyny. Odpowiednie warunki do wykonania osteotomii końca bliższego kości piszczelowej obejmują: zmiany zwyrodnieniowe ograniczone jedynie do jednego przedziału, przykurcz zgięciowy nie przekraczający 15 stopni, zgięcie przynajmniej do kąta 90 stopni, zaburzenie osi poniżej 20 stopni. Do głównych przeciwwskazań zalicza się: zmiany zwyrodnieniowe wieloprzedziałowe, przykurcz zgięciowy powyżej 15 stopni, zgięcie kolana mniejsze niż 90 stopni, zaburzenie osi mechanicznej powyżej 20 stopni, zaawansowaną chorobę naczyń obwodowych, zmiany na tle zapalnym (w tym RZS), patologiczną otyłość. W okresie przedoperacyjnym zaleca się pacjentom uprawianie ćwiczeń usprawniających, które pomogą przyspieszyć powrót do stanu funkcjonalnego pacjenta przed zabiegiem. Wskazana jest także nauka chodzenia o kulach. Należy przeprowadzić wstępna diagnostykę ogólną w poradni lekarza pierwszego kontaktu który wystawi odpowiednie zaświadczenie o stanie zdrowa lub w razie wątpliwości skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Pacjent powinien zaprzestać przyjmowania na tydzień przed operacją preparatów rozrzedzających krew. W razie istotnych schorzeń kardiologicznych decyzja ta powinna być poprzedzona wizytą u specjalisty. Ostateczną decyzję o kwalifikacji do zabiegu osteotomii podejmuje lekarz.
Istotą zabiegu jest korekcja osi kończyny, w wyniku której dochodzi do przeniesienia punktu największego obciążenia stawu i poprawy ukrwienia nasady z redukcją nadciśnienia wewnątrzkostnego. W zależności od kierunku korekcji wyróżnia się osteotomię koślawiącą piszczeli, która ma zastosowanie w leczeniu szpotawego zaburzenia osi kończyny oraz szpotawiącą, którą wykonuje się w przypadku koślawych zaburzeń osi. W zdecydowanej większości przypadków wykonuje się pierwszą z nich. Osteotomię podkolanową koślawiącą kości piszczelowej w zależności od miejsca i sposobu jej wykonania można podzielić na osteotomię otwartą (plus) wykonywaną po stronie przyśrodkowej i zamkniętą (minus) wykonywaną po stronie bocznej. Zabieg rozpoczyna krótkie cięcie skórne w okolicy podkolanowej po stronie przyśrodkowej, poprzez które dociera się do kości piszczelowej. Następnie pod kontrolą monitora RTG pod odpowiednim kątem wprowadza się druty kierunkowe które wyznaczają płaszczyznę cięcia kości. W kolejnym etapie wykonuje się osteotomię korygując oś do pożądanej wartości kąta. Główną część zabiegu kończy wprowadzenie w lożę po osteotomii implantu stabilizującego i fiksacja go do kości śrubami kątowo stabilnymi. Następnie wykonuje się drenaż operowanej okolicy i warstwowo zamyka dostęp operacyjny. Zabieg osteotomii w uzasadnionych przypadkach może być poprzedzony artroskopią stawu kolanowego. Czas trwania zabiegu to ok. 1 godzina.
Zalecenia co do postępowania rehabilitacyjnego po zabiegu formułuje lekarz operator. W pierwszej fazie głównym celem rehabilitacji będzie redukcja bólu, zmniejszenie obrzęku, stopniowe przywrócenie pełnej ruchomości stawu oraz wzmacnianie mięśni. Operowaną kończynę zaopatruje się w ortezę. Zalecenia dotyczące wszystkich pacjentów obejmują przyjmowanie heparyn drobnocząsteczkowych przez okres wskazany przez lekarza oraz ograniczenie do niezbędnego minimum codziennej aktywności przez kilka dni po zabiegu. Pacjent porusza się o kulach przez okres od 6 do 8 tygodni stopniowo zwiększając obciążanie operowanej kończyny. Powrót do normalnego funkcjonowania zwykle zajmuje od 4 do 6 m-cy.