Endoprotezoplastyka stawu kolanowego jest obok endoprotezoplastyki biodra jednym z najczęściej wykonywanych obecnie zabiegów ortopedycznych na świecie. Prawidłowo wykonana jest zabiegiem uwalniającym pacjenta od uporczywych dolegliwości bólowych, umożliwiającym powrót do codziennego normalnego funkcjonowania.
W okresie przedoperacyjnym zaleca się pacjentom uprawianie ćwiczeń usprawniających, które pomogą przyspieszyć powrót do stanu funkcjonalnego pacjenta przed zabiegiem. Wskazana jest także nauka chodzenia o kulach. Należy przeprowadzić wstępna diagnostykę ogólną w poradni lekarza pierwszego kontaktu który wystawi odpowiednie zaświadczenie o stanie zdrowa lub w razie wątpliwości skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Pacjent powinien zaprzestać przyjmowania na tydzień przed operacją preparatów rozrzedzających krew. W razie istotnych schorzeń kardiologicznych decyzja ta powinna być poprzedzona wizytą u specjalisty. Schorzenia takie jak infekcje dróg oddechowych, infekcje skórne, próchnica zębów, stany zapalne przyzębia czy istotne problemy naczyniowe w obrębie kończyn dolnych są przeciwskazaniem do wykonania zabiegu. Należy do nich także niewyrównana cukrzyca. Ostateczną decyzję o kwalifikacji do zabiegu endoprotezoplastyki podejmuje lekarz.
Zabieg operacyjny
Endoprotezoplastyka stawu kolanowego to zabieg rekonstrukcyjny polegający na usunięciu chorych struktur stawu i zastąpieniu ich sztucznym implantem. W zależności od stopnia zaawansowania zmian zwyrodnieniowych oraz ich lokalizacji stosuje się odpowiednio dobrane typy endoprotez. Wśród nich możemy wyróżnić endoprotezy jednoprzedziałowe, gdy mamy do czynienia ze zmianami zlokalizowanymi tylko w jednym przedziale, najczęściej przyśrodkowym oraz dwuprzedziałowe, gdy choroba zwyrodnieniowa dotyczy całego stawu kolanowego. Te drugie zaś w zależności od typu stabilizacji na protezy tzw. kłykciowe (CR) oraz protezy z tylną stabilizacją (PS). W bardzo zaawansowanych przypadkach zastosowanie znajdują czasem tzw. protezy związane lub półzwiązane, cechujące się największym poziomem stabilizacji, należące do protez dwuprzedziałowych. Endoproteza kolana składa się z elementu udowego oraz piszczelowego, wykonanych ze stopów metali oraz znajdującej się między nimi wkładki polietylenowej. Odpowiednie rozmiary komponentów endoprotezy są dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta podczas trwania procedury operacyjnej. Po otwarciu stawu kolanowego przy pomocy odpowiednich przymiarów dokonuje się precyzyjnego przycięcia kości tworzących staw kolanowy. Następnie osadza się implant próbny. Jeśli przymiary wstępne są właściwe, dokonuje się ostatecznego osadzenia elementów endoprotezy, najczęściej przy użyciu cementu kostnego. Czas trwania zabiegu to ok. 1-1,5 godziny. Cała procedura jest z reguły wykonywana w tzw. znieczuleniu dolędźwiowym.
Postepowanie pozabiegowe
Postępowanie usprawniające po implantacji endoprotezy kolana uzależnione jest od wielu czynników zależnych zarówno od pacjenta jak i lekarza wykonującego zabieg operacyjny. Do tych zależnych od pacjenta zaliczamy takie czynniki jak dotychczasowa aktywność fizyczna, schorzenia towarzyszące, wiek pacjenta czy wreszcie stan funkcjonalny pozostałych stawów kończyn dolnych. Spośród czynników zależnych od operującego ortopedy wymienić należy precyzję przeprowadzonego zabiegu, przestrzenne osadzenie poszczególnych elementów endoprotezy, stopień stabilności ich osadzenia a także typ użytego implantu. W pierwszej dobie dominuje postepowanie wewnątrzłóżkowe polegające głównie na napinaniu mięśni i ćwiczeniach oddechowych. W dobie po zabiegu pacjenta pionizuje się i w zależności od wskazówek operatora zaleca się pełne lub częściowe obciążanie operowanej kończyny. Do pomocy przy poruszaniu w zależności od stanu funkcjonalnego pacjenta wykorzystuje się balkonik lub kule łokciowe. W okresie tym stosuje się także tzw. szynę ciągłego ruchu biernego (CPM), która w sposób bierny wykonuje za pacjenta ruchy zgięcia i wyprostu w stawie kolanowym. Zalecenia odnośnie zakresu wykonywanych ruchów w operowanym stawie jak i możliwości funkcjonalnych pacjenta a także ograniczeń w tym zakresie, w okresie pooperacyjnym również formułuje lekarz