Paluch sztywny (Hallux rigidus) to zwyrodnienie I stawu śródstopno – palcowego, którego istotą jest uszkodzenie chrząstki oraz tworzenie się wokół stawu wyrośli kostnych, tzw. osteofitów, powodujących ograniczenie zakresu ruchomości palucha zwłaszcza w zakresie zgięcia grzbietowego. Po paluchu koślawym jest to drugie najczęstsze schorzenie tego stawu.
Przyczyny
Podobnie jak w przypadku innych chorób zwyrodnieniowych czynniki wywołujące można podzielić na pierwotne i wtórne. Do tych pierwszych należą predyspozycje genetyczne, schorzenie częściej obserwuje się rodzinnie. Do grupy czynników wtórnych należą urazy, powtarzające się przeciążenia czy niektóre choroby układowe.
Objawy
Głównym objawem jest bólowe ograniczenie ruchomości w stawie śródstopno-palcowym I zwłaszcza w zakresie zgięcia grzbietowego. W bardziej zaawansowanych przypadkach obserwuje się zniekształcenie obrysów i deformację stawu. Rzadko występuje zaburzenie osi palucha. Postępujące zmiany zwyrodnieniowe mogą powodować konflikt z obuwiem.
Rozpoznanie
Rozpoznanie opiera się o wywiad, badanie kliniczne oraz zdjęcie rentgenowskie. Badania dodatkowe nie są konieczne.
Leczenie
Leczenie schorzenia jest dostosowywane do stopnia zaawansowania choroby oraz wieku pacjenta i ma na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę zakresu ruchomości palucha. W początkowych stadiach stosuje się leczenie zachowawcze polegające na stosowaniu leków p/zapalnych zarówno w formie miejscowej, doustnej jak i w postaci iniekcji dostawowych oraz rehabilitację. W przypadkach bardziej zaawansowanych zastosowanie znajdują metody leczenia operacyjnego, które dobiera się w zależności od stopnia zaawansowania zwyrodnienia i oczekiwań pacjenta. Jedną z metod stosowaną w początkowych stadiach jest cheilektomia, polegająca na usunięciu zmian zwyrodnieniowych z głowy I kości śródstopia wraz z jej fragmentem. Do innych stosowanych metod leczenia operacyjnego należą osteotomia Valenti, artrodeza, czyli usztywnienie stawu oraz endoprotezoplastyka.