ortopeda dr n. med. Mariusz Radecki
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (Gonartroza)
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest przewlekłym, niezapalnym procesem o wieloczynnikowej etiologii, wynikającym z zaburzenia równowagi między regeneracją a degradacją chrząstki stawowej i warstwy podchrzęstnej kości. Jest jednym z najczęściej występujących schorzeń wśród osób w średnim i starszym wieku. Ogólną częstość występowania określa się na około 2÷3% populacji. Zwyrodnienie jest najczęstszą przyczyną dolegliwości bólowych kolana oraz pogorszenia jego stanu funkcjonalnego.
Przyczyny
Zwyrodnienie kolana ze względu na etiologię, można podzielić na postać pierwotną (idiopatyczną) i wtórną. W przypadku postaci pierwotnej przyczyna jest trudna do określenia a częstość jej występowania zwiększa się z wiekiem. Przyczyną postaci wtórnej jest najczęściej uraz. Z innych czynników należy wymienić choroby układowe (RZS, zaburzenia hormonalne), zakażenia czy martwice kostne.
Objawy
W obrazie klinicznym można zauważyć szczególnie w pierwszym okresie dolegliwości bólowe kolana, które ujawniają się podczas wchodzenia lub schodzenia po schodach. Zdarza się że okres krótkiego wypoczynku niweluje ból, jednak wraz z postępem choroby dolegliwości bólowe stają się uciążliwe, dłuższe aż w końcu występują nawet w spoczynku. Początkowo ból lokalizuje się zazwyczaj w przednim lub przyśrodkowym przedziale stawu, występuje także ograniczenie ruchomości, zwłaszcza w zakresie zgięcia. Może temu towarzyszyć zaburzenie osi mechanicznej kończyny dolnej, najczęściej w kierunku szpotawym, wynikające z postępującej destrukcji chrząstki stawowej w przedziale przyśrodkowym stawu kolanowego. W stadium bardziej zaawansowanym choroby występuje niestabilność więzadłowa. Stwierdza się również ograniczenie ruchomości w stawie rzepkowo – udowym. Chód osoby chorej staje się niewydolny, utykający na chorą kończynę, ponadto w wyniku zaawansowanych zmian i dysfunkcji kolana dochodzi do wychudzenia okolicy nadkolanowej, spowodowanego głównie zanikiem głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego. W końcowej fazie występuje obraz zniekształconego stawu.
Diagnostyka
Diagnostyka choroby opiera się na dokładnym badaniu klinicznym oraz badaniu radiologicznym. We wczesnych stadiach choroby pomocny może być rezonans magnetyczny.
Leczenie
Metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego są uzależnione od stopnia zaawansowania procesu chorobowego, reakcji chorego na ból, wieku oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W leczeniu obowiązuje zasada postępowania kompleksowego, która obejmuje profilaktykę, leczenie zachowawcze oraz leczenie operacyjne.
Wśród elementów profilaktyki należy wymienić racjonalny tryb życia, utrzymanie prawidłowej masy ciała, leczenie zaburzeń metabolicznych tkanki kostnej oraz chorób zapalnych stawów czy nawet zmianę charakteru pracy w przypadku pojawienia się pierwszych objawów klinicznych.
Leczenie zachowawcze jest zarezerwowane dla wczesnych stadiów choroby zwyrodnieniowej. Obejmuje ono farmakoterapię oraz leczenie rehabilitacyjne. Wśród stosowanych leków należy wymienić tzw. leki chondroprotekcyjne stosowane zarówno doustnie jak i bezpośrednio do jamy stawu kolanowego w postaci wstrzyknięć.
Dobór metody leczenia operacyjnego uzależniony jest od stopnia zaawansowania procesu zwyrodnieniowego, wieku chorego i jego oczekiwań. We wczesnych stadiach choroby zastosowanie znajdują zabiegi artroskopowe. W przypadku zmian jednoprzedziałowych przebiegających z towarzyszącym zaburzeniem osi mechanicznej kończyny, długotrwały efekt kliniczny przynosi osteotomia. Metodą z wyboru zaś leczenia zaawansowanych, wieloprzedziałowych zmian zwyrodnieniowych jest endoprotezoplastyka stawu kolanowego, dająca trwałe, bardzo dobre rezultaty.