Protokół rehabilitacji po endoprotezie stawu biodrowego
Rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego
Zalecenia przedoperacyjne
Rehabilitacja przedoperacyjna pacjenta u którego planuje się zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego jest niemal tak istotna jak usprawnianie po zabiegu. W okresie przedoperacyjnym zaleca się pacjentom uprawianie ćwiczeń usprawniających, ogólnokondycyjnych, które pomogą przyspieszyć powrót do stanu funkcjonalnego pacjenta przed zabiegiem. Ćwiczenia ukierunkowuje się na wzmacnianie poszczególnych grup mięśniowych kończyn dolnych. Wskazana jest także nauka chodzenia o kulach. Pacjent powinien również utrzymywać odpowiednią masę ciała.
Zalecenia pooperacyjne
Postępowanie usprawniające po implantacji endoprotezy biodra uzależnione jest od wielu czynników takich jak wiek pacjenta, jego wydolność ogólna, rodzaj użytego implantu czy wreszcie sposób jego osadzenia. Lekarz operator w uzasadnionych przypadkach może zalecić pacjentowi określone odstępstwa od poniższego schematu, który ma jedynie charakter poglądowy.
Faza I (1-7 dzień) - wczesny okres pooperacyjny
W fazie tej celem postępowania jest zapobieganie powikłaniom krążeniowo-oddechowym, zmniejszeniu siły mięśniowej oraz ograniczeniu zakresu ruchomości. Etap ten jest okresem wprowadzania wstępnych ćwiczeń przygotowujących pacjenta do pionizacji.
I doba
dominuje postępowanie wewnątrzłóżkowe polegające głównie na napinaniu mięśni i ćwiczeniach oddechowych, wprowadza się ćwiczenia czynne izometryczne tułowia i kończyn górnych;
II-III doba
kontynuacja ćwiczeń z dnia pierwszego, w drugiej dobie pacjenta pionizuje się i w zależności od wskazówek operatora zaleca się pełne lub częściowe obciążanie operowanej kończyny;
nauka chodzenia o balkoniku;
ćwiczenia rozluźniające, ćwiczenia czynne wolne kończyn górnych i kończyny dolnej nieoperowanej, ćwiczenia izometryczne mięśni czworogłowych i pośladkowych (np. zgięcia grzbietowe stopy w stawie skokowym, zginanie kolana z podparciem stopy o łóżko, napinanie pośladków, unoszenie kończyny wyprostowanej w stawie kolanowym - 10-12 powtórzeń 3-4 razy dziennie);
wprowadza się ciągły ruch bierny na szynie CPM, zakres ruchomości nie powinien przekraczać 90° zgięcia w biodrze, czas ćwiczeń na szynie do 30 min na dobę;
siadanie w łóżku bez spuszczania nóg.
IV-V doba
kontynuacja ćwiczeń z poprzednich dni;
kontynuacja pionizacji, od czwartej doby balkonik można zastąpić kulami łokciowymi;
siadanie w łóżku ze spuszczonymi nogami;
nauka wchodzenia i schodzenia po schodach - wchodzenie zaczyna się od kończyny zdrowej, schodzenie – od chorej (wysokość stopnia poniżej 17-18 cm).
VI-VII doba
ćwiczenia z dni poprzednich ze zwiększeniem intensywności i ilości powtórzeń;
zwiększanie dystansu chodu oraz obciążenia operowanej kończyny;
chód w różnych kierunkach (bokiem, tyłem);
ćwiczenia oporowe o niewielkim natężeniu.
Faza II (2-5 tydzień) - okres powrotu funkcji
kontynuacja ćwiczeń z tygodnia pierwszego;
w drugim tygodniu wprowadzamy delikatne ruchy skrętne uda zoperowanej, wyprostowanej kończyny w fazie podparcia na podłożu;
ćwiczenia w odciążeniu, ćwiczenia izometryczne grup mięśniowych zoperowanej kończyny, proste ćwiczenia czynne we wszystkich płaszczyznach w możliwych aktualnie zakresach (np. unoszenie kolana w pozycji stojącej, odwodzenie uda w pozycji stojącej - 10-12 powtórzeń 3-4 razy dziennie);
ćwiczenia z oporem zwłaszcza prostowników i odwodzicieli stawu biodrowego
Faza III (6-12 tydzień) - okres stopniowego powrotu do aktywności
kontynuacja wyuczonych ćwiczeń;
ćwiczenia aktywujące wszystkie grupy mięśniowe, czynne w odciążeniu, z oporem;
jazda na rowerze stacjonarnym z kręceniem pedałami najpierw do tyłu (10-15 minut 2 razy dziennie), po opanowaniu ruchu pedałowania do tyłu pedałowanie do przodu (10-15 minut 2 razy dziennie);
doskonalenie umiejętności chodu - spacer (długość i czas uzależnione od indywidualnych możliwości pacjenta) - początkowo 5-10 min 3 razy dziennie - stopniowe zwiększanie dystansu i częstości.
Systematyczność w wykonywaniu określonych ćwiczeń pozwoli pacjentowi odzyskać sprawność a także zdolność do samodzielnego wykonywania czynności dnia codziennego. W większości przypadków powrót do pełnej aktywności zajmuje pacjentowi 4-6 miesięcy. Trening siłowy i wytrzymałościowy można wdrożyć po ok. 7-8 miesiącach natomiast powrót do aktywności sportowej możliwy jest w okresie ok. 8-10 miesięcy od zabiegu endoprotezoplastyki.