Zespoły przeciążeniowe

Zespoły przeciążeniowe to duża grupa schorzeń narządu ruchu u podłoża których leżą powtarzające się mikrourazy. Są one wynikiem codziennej aktywności zarówno podczas uprawiania sportu jak i zwykłej pracy fizycznej, stąd też duża powszechność ich występowania. Mogą one dotyczyć różnych struktur i występować w równym stopniu zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. W zależności od miejsca występowania można podzielić je na dwie grupy, tzw. entezopatie, dotyczące przyczepów ścięgnistych lub więzadłowych do kości oraz tzw. tendinopatie, dotyczące części wolnej ścięgien.

Patogeneza

Powtarzające się przeciążenia, które przekraczają próg fizjologicznych możliwości naszego organizmu, wywołują reakcję zapalną oraz w dłuższej perspektywie przyczyniają się do rozwoju zmian degeneracyjnych w strukturze ścięgna bądź jego przyczepu. Efektem tego, przy zaburzonym jednocześnie procesie naprawczym, może być uszkodzenie zajętej procesem struktury. Istnieją różne poglądy na temat przyczyn prowadzących do takiego stanu rzeczy jednak żadna z teorii nie jest potwierdzona badaniami. Najczęściej wymieniana jest jednak etiologia wieloczynnikowa.

Przebieg schorzenia i objawy

Charakterystycznym objawem jest ból ścięgna, więzadła bądź jego przyczepu występujący wskutek obciążania. W I fazie ból pojawia się podczas wykonywania ruchu, zmniejszając się podczas dalszej aktywności, następnie ustępuje w trakcie odpoczynku. W kolejnej fazie ból nasila się przy dalszym obciążaniu, zmuszając często do zaprzestania ruchu. W stadium zaawansowanym trening staje się niemożliwy, występują także bóle nocne, sztywność poranna i sztywność po okresie braku aktywności. Po około 10-12 tygodniach proces przechodzi w fazę przewlekłą.

W badaniu fizykalnym stwierdza się bolesność uciskową nasilającą się podczas ruchu prowokującego objawy. Często występuje też obrzęk z pogrubieniem zajętej procesem chorobowym struktury.

Najczęstsze zespoły przeciążeniowe:

1) Kończyna górna:

• tendinopatia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego;
• entezopatia nadkłykcia bocznego kości ramiennej (łokieć tenisisty);
• entezopatia nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej (łokieć golfisty);
• zespół de Quervaina;
• zakleszczające zapalenie ścięgna zginacza („palec trzaskający”).

2) Kończyna dolna:

• tendinopatia ścięgna m. czworogłowego;
• tendinopatia ścięgna m. podkolanowego;
• tendinopatia więzadła rzepki („kolano skoczka”);
• entezopatia przyczepu „gęsiej stopki”;
• tendinopatia ścięgna Achillesa;
• entezopatia rozcięgna podeszwowego.

Diagnostyka

Wywiad oraz badanie fizykalne są często wystarczające do postawienia diagnozy. Z badań obrazowych wykonuje się badanie USG oraz czasem badanie RTG, które uwidoczni ewentualne złogi wapniowe w miejscu przyczepu ścięgna. W przypadkach wątpliwych można zlecić pacjentowi rezonans magnetyczny (MRI).

Leczenie

Głównym celem leczenia jest przywrócenie pełnej funkcji poprzez wyeliminowanie dolegliwości bólowych. W zależności od stadium zaawansowania procesu osiągnąć to można stosując różne metody leczenia. Bez względu na stadium choroby podstawowym zaleceniem jest odciążenie. W postępowaniu dominują metody leczenia zachowawczego. Dobre efekty można osiągnąć stosując zabiegi fizykoterapeutyczne takie jak: jonoforeza, laseroterapia, ultradźwięki, krioterapia czy fala uderzeniowa.

We wczesnym stadium oprócz rehabilitacji stosować można leki p/zapalne w formie doustnej, lecz raczej krótkotrwale i tylko w fazie ostrej tendinopatii. Korzystne efekty uzyskać można wykonując iniekcje glikokortykosteroidów bądź preparatów kwasu hialuronowego.

W ostatnim czasie podejmowano próby leczenia entezo i tendinopatii osoczowymi czynnikami wzrostu (PRP), lecz jak się wydaje terapia ta nie przynosi oczekiwanych efektów, co znajduje swoje odzwierciedlenie w licznych publikacjach naukowych. Niemniej jednak w przypadku części pacjentów obserwuje się korzystne rezultaty tej metody leczenia.

W przypadkach entezo bądź tendinopatii o ciężkim przebiegu, niereagujących na żadne metody leczenia zachowawczego, w stosunku do niektórych z nich stosuje się leczenie operacyjne.