Urazy sportowe

Urazy w sporcie

Uraz definiujemy jako oddziaływanie na organizm czynnika zewnętrznego, którego skutkiem są obrażenia narządów i tkanek. Uraz sportowy to uraz, który powstaje w trakcie uprawiania aktywności fizycznej o charakterze sportowym. 

Regularne uprawianie sportu i aktywność fizyczna niewątpliwie niosą ze sobą wiele korzyści, przyczyniają się bowiem do poprawy ogólnego stanu zdrowia oraz zwiększają wydolność i siłę organizmu, mogą jednak powodować urazy. Kontuzje sportowe wynikają często z niedostosowania poziomu intensywności aktywności do aktualnych możliwości organizmu. Również nieumiejętne wykonywanie ćwiczeń oraz stosowanie nieodpowiednio dobranego sprzętu sportowego może generować urazy.

Rodzaje urazów i ich objawy

Urazy sportowe ze względu na ich charakter można podzielić na:

• urazy ostre, powstające wskutek chwilowego zadziałania znacznych sił, których poziom wykracza poza fizjologiczne możliwości organizmu, skutkują one często widocznymi obrażeniami, należą do nich skręcenia, zwichnięcia, stłuczenia czy złamania oraz;
• urazy przewlekłe, powstające wskutek długotrwałego narażenia na powtarzające się przeciążenia, są to tzw. mikrourazy.

Inny podział urazów uwzględnia stopień uszkodzenia tkanek jakie powodują, od naciągnięcia struktur ( I stopień) poprzez częściowe uszkodzenie (II stopień), aż do uszkodzenia całkowitego (III stopień).

Objawy jakie towarzyszą urazom sportowym są uzależnione od charakteru urazu oraz mechanizmu w jakim te urazy powstają.

W przypadku urazów o charakterze „ostrym” objawy występują nagle i z reguły mają duże natężenie. Pojawia się silny ból nasilający się podczas ruchu z towarzyszącym bólowym ograniczeniem ruchomości oraz postępujący obrzęk. Mogą one powstać w mechanizmie bezpośrednim wskutek upadku, kontaktu z inną osobą czy uderzenia o sprzęt sportowy lub w mechanizmie pośrednim wskutek urazu skrętnego czy wyskoku. Do najczęstszych tego typu urazów należą:

• uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego;
• uszkodzenia ścięgna mięśnia czworogłowego uda;
• uszkodzenie łąkotki;
• zwichnięcie rzepki;
• uszkodzenie ścięgna Achillesa;
• skręcenie stawu skokowego.

Urazy o charakterze „przewlekłym” należą do grupy zespołów przeciążeniowych i są omówione w kolejnym panelu.

Postępowanie

W kompleksowym postępowaniu w przypadku urazów narządu ruchu istotną rolę odgrywa profilaktyka, która sprowadza się do kontrolowania i minimalizowania czynników ryzyka urazu. Obejmuje ona takie aspekty jak:

• uprawianie aktywności sportowej w sposób regularny;
• dostosowanie intensywności treningu do aktualnych możliwości;
• rozpoczynanie treningu od rozgrzewki;
• wykonywanie ćwiczeń z optymalnym obciążeniem;
• zróżnicowanie aktywności treningowej;
• wykonywanie ćwiczeń prawidłowych technicznie;
• stosowanie przerw treningowych w celu regeneracji;
• zastosowanie sprawnego technicznie sprzętu treningowego;
• zaprzestanie treningu w przypadku pojawienia się niepokojących objawów.

Jeśli mimo zastosowanej profilaktyki dojdzie do urazu należy wdrożyć leczenie. Początkowo postępujemy wg protokołu PRICEM: P – Protection/Odciążenie, R - Rest/Odpoczynek, I - Ice/Lód, C - Compression/Ucisk, E - Elevation/Uniesienie, M – Medication/Leki.

Ten prosty schemat pozwoli nam ograniczyć postępujący proces zapalny z towarzyszącym obrzękiem i odczynem tkankowym oraz ułatwi dalsze leczenie i rehabilitację.

W następnej kolejności należy przeprowadzić kompleksowe badanie uszkodzonych struktur i wykonać niezbędną diagnostykę obrazową, która umożliwi precyzyjne dostosowanie leczenia do stopnia i rodzaju uszkodzenia.

W przypadku niewielkich uszkodzeń I stopnia wystarczy przedłużenie protokołu PRICEM na czas zalecony przez lekarza. Ograniczamy wówczas aktywność sportową, odciążamy uszkodzony staw oraz stosujemy leczenie miejscowe i doustne p/zapalne. Jako leczenie uzupełniające stosuje się metody fizykoterapeutyczne takie jak jonoforeza, krioterapia, ultradźwięki, laseroterapia czy fala uderzeniowa – ESWT.

Poważniejsze uszkodzenia II i III stopnia oprócz odciążenia z reguły unieruchamia się w opatrunku gipsowym lub ortezie przez okres zgodny z zaleceniami lekarza. Po usunięciu unieruchomienia stosuje się zabiegi rehabilitacyjne, które wyraźnie przyspieszają powrót do prawidłowego funkcjonowania.

Część uszkodzeń będących wynikiem urazu sportowego leczy się operacyjnie. Do kontuzji, które często wymagają leczenia zabiegowego należą: uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego, uszkodzenia ścięgna mięśnia czworogłowego uda, uszkodzenie łąkotki, uszkodzenie ścięgna Achillesa. Stosując zasadę kompleksowego podejścia do leczenia urazów narządu ruchu, uzupełnieniem prawidłowego postępowania operacyjnego powinna być odpowiednio prowadzona rehabilitacja. Dostosowana pod każdym względem do indywidualnych okoliczności klinicznych i rodzaju schorzenia jest jednym z kluczowych elementów warunkujących sukces leczenia.